MAGDALENA ŻYŁKA - „Terapia dzieci z trudnościami w pisaniu”.

 Opanowanie umiejętności pisania dokonuje się poprzez ćwiczenia w pisaniu: ćwiczenia w kształtnym pisaniu, ćwiczenia ortograficzne, ćwiczenia gramatyczne i stylistyczne. Ćwiczenia  w kształtnym pisaniu polegają na doskonaleniu strony graficznej pisma. Ich celem jest opanowanie techniki czytelnego i estetycznego pisma. Nauka kształtnego pisania przebiega w trzech etapach:

a/etap przygotowawczy,

b/etap właściwej nauki pisania,

c/etap doskonalenia nabytej umiejętności.

ad. a/ etap przygotowawczy:

         W tym etapie podstawowe znaczenie mają ćwiczenia rozwijające sprawność motoryczną. W przypadku dużych opóźnień rozwoju ruchowego terapię należy rozpocząć od ćwiczeń ogólnej sprawności ruchowej, mającej na celu rozluźnienie napięcia mięśniowego oraz ćwiczeń sprawności manualnej. Do ćwiczeń ogólnej sprawności ruchowej zaliczamy:

         -ćwiczenia równowagi

         -chody i marsze ze zmiana kierunku ruchu na określony sygnał,

         -ćwiczenia orientacji kierunkowej, związane z percepcją słuchową,

         -zagadki ruchowe,

         -zabawy wdrażające do gospodarowania własnymi ruchami

            i usprawniające koordynację ruchów,

         -zabawy ruchowe,

         -zabawy zręcznościowe.

         Oprócz ćwiczeń ogólnej sprawności ruchowej należy również ćwiczyć sprawność manualną dziecka. Ich celem jest usprawnianie motoryki rąk oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej, poczynając od dużych ruchów ramienia i przedramienia, kończąc na drobnych, precyzyjnych ruchach nadgarstka, dłoni i palców. W zależności od obniżenia sprawności manualnej można stosować kolejno ćwiczenia rozmachowe, manualne i graficzne. Ćwiczenia sprawności manualnej spełniają także inne cele: usprawniają analizę i syntezę wzrokową, koordynację wzrokowo-ruchową, orientacje kierunkową i organizację przestrzenną. Ćwiczą koncentrację uwagi oraz eliminują nadmierne pobudzenie ruchowe.

Do ćwiczeń sprawności manualnej należą:

-ćwiczenia rozmachowe /zamalowywanie farbami dużych płaszczyzn, zamalowywanie dużej przestrzeni ograniczonej konturem, pogrubianie konturów, malowanie dużych form kolistych, malowanie dużych form falistych  i szlaków/

-ćwiczenia manualne /montowanie konstrukcji z gotowych elementów, układanki płaskie, modelowanie z plasteliny, nawlekanie koralików, wycinanie z papieru, wycinanki-naklejanki, wydzieranki-naklejanki, szycie, łamanki papierowe, stemplowanie/,

-ćwiczenia graficzne /pogrubianie konturów, rysowanie wzorów po śladzie kropkowym, rysowanie za pomocą szablonów, kopiowanie rysunków przez kalkę, zamalowywanie kredkami małych przestrzeni, kreskowanie, rysowanie szlaków litero podobnych, odtwarzanie układów linearnych z elementów powtarzających się cyklicznie, rysowanie szlaczków obrazkowych, rysunki dowolne/.

ad. b/ etap właściwej nauki pisania:

         Etap właściwej nauki pisania, poprzedzony etapem przygotowawczym rozpoczyna się od opanowania schematu liter i połączeń. Na opanowanie schematu litery składają się trzy elementy:

-wyobrażenie kształtu,

-wzrokowe ujęcie szczegółów konstrukcyjnych litery,

-motoryczne wykonanie.

Wyobrażenia słuchowe i wzrokowe wyprzedzają czynności ruchowe, dlatego też pokaz i analizę wzrokową litery lub wyrazu poprzedzać powinna analiza i synteza słuchowa, poparta ekspozycją przedmiotu lub obrazka odpowiedniej treści. Sposób pisania nowej litery powinien być zademonstrowany z wyraźnym zaznaczeniem miejsca rozpoczęcia jej kreślenia oraz rozmieszczenia elementów w liniaturze zeszytu. W przypadkach szczególnej trudności wskazane jest stosowanie następujących ćwiczeń:

-kreślenie ręką dużych liter w powietrzu,

-pisanie dużych liter na tablicy,

-pisanie liter farbą na dużych arkuszach papieru,

-pisanie liter za pomocą szablonu,

-obwodzenie wzoru litery w zeszycie,

-samodzielne pisanie liter.

Natomiast najtrudniejsze do zrealizowania przy obniżonej sprawności manualnej jest kryterium estetyki pisma. Często pomimo systematycznych ćwiczeń i dużych starań ze strony dziecka nie udaje się osiągnąć ładnego, kształtnego pisma.

Celem ćwiczeń poprawiających grafikę pisma jest opanowanie przez dziecko umiejętności dość szybkiego pisania całych zestawów liter ciągłych, płynnym ruchem ręki. Osoba biegle pisząca na dane hasło słowne wykonuje niezbędne ruchy ręką potrzebne do napisania odpowiedniego wyrazu nie myśląc jak je wykonać, jaka jest kolejność liter i poszczególnych ruchów. Czynność ręki jest całkowicie zautomatyzowana. Dowodzi to, że w opanowaniu poprawnej pisowni zasadnicza rolę odgrywa pamięć ruchowa.

W pracy z dziećmi słabo piszącymi, zwłaszcza wtedy, gdy mają one poważne trudności motoryczne, nie powinno się dążyć za wszelką cenę do wyrobienia „ładnego pisma”. Celem naszym jest przede wszystkim doprowadzenie do tego, by dziecko pisało łącznie, dość czytelnie i szybko. Przy dużych zaburzeniach ruchowych często nie jest możliwe wyrobienie dostatecznie sprawnego pisania liter…Podobnie bywa z dziećmi, u których występują zaburzenia sfery emocjonalnej. Nawet przy niezłej sprawności motorycznej one również nie osiągają w pełni zadowalającej grafiki pisma z powodu zbyt dużego napięcia emocjonalnego i nerwowego. Dla poprawy pisma nie wystarczą tu ćwiczenia pisania, konieczne są specjalne ćwiczenia relaksacyjne, ewentualnie inne działanie poprawiające stan emocjonalny dziecka. Przygotowaniem do ciągłego pisania są już przedstawione wcześniej ćwiczenia graficzne, w których dziecko tworzy wzory i ornamenty z elementów liter.

ad. c/ etap doskonalenia nabytych umiejętności:

         Praca nad stroną graficzną pisma po opanowaniu schematów liter i ich połączeń przebiega równoleglez  pracą nad poprawnością zapisu. Zasadnicze formy ćwiczeń kształtnego pisania na tym etapie będą takie same, jak formy ćwiczeń ortograficznych, tzn.:

1/przepisywanie

2/pisanie z pamięci

3/pisanie ze słuchu

ad. 1/przepisywanie polega na odtwarzaniu tekstu podanego jako wzór. Stosuje się tekst z lukami literowymi oraz lukami wyrazowymi. Można również stosować podkreślanie liter, sylab lub wyrazów, zawierających określoną trudność, wypisywanie sylab lub wyrazów z trudna literą itp.

ad. 2/pisanie z pamięci polega na zapamiętaniu przeznaczonego do pisania wyrazu lub zdania. Ćwiczenia należy zacząć od pisania z pamięci sylab i wyrazów, zwiększając stopniowo zakres materiału i stosować je równolegle z ćwiczeniami w przepisywaniu, jako ćwiczenia utrwalające.

ad. 3/pisanie ze słuchu  jest najtrudniejszą z form ćwiczeń w pisaniu. Zacząć należy od pisania ze słuchu sylab, następnie wyrazów i w końcu zdań. Każde zdanie powinno być kilkakrotnie powtórzone. Ważna jest także postawa nauczyciela, miejsce obrane do dyktowania oraz sposób mówienia /poprawny, naturalny i wyrazisty, z zachowaniem akcentu, a także z właściwą intonacją/.

Magdalena Żyłka

Nauczyciel mianowan

 Z.S.S.nr 3 w Chorzowie

Bibliografia:

1. J. Malendowicz „O trudnej sztuce czytania i pisania” w „Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole” I. Czajkowska, K.Herda Warszawa 1998
2. T. Gąsowska, Z.Pietrak-Stępkowska „Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu

i pisaniu” Warszawa 1994